ژاک تاتی در «فیلمخانه» 4
دومین شمارهی فصلنامهی سینمایی «فیلمخانه» منتشر شد.
برای این شماره، گفتگوی مفصل آندره بازن و فرانسوا تروفو با ژاک تاتی را از کایه دو سینما (شماره 83، می 1958) ترجمه کردهام که بخش کوتاهی از آن را اینجا میآورم:
… وقتی داشتم تعطیلات آقای اولو را در سینما میدیدم، افسوس خوردم چرا قبل از شروع فیلم توضیحی به این شرح اضافه نکردهام: «شما به تعطیلات خواهید رفت، مردمی را خواهید دید که میشناسیدشان، بعضیها را هم کمتر میشناسید…». به نظرم تماشاچی باید یککم زور بزند تا وارد دنیای کمیکی بشود که اولو میسازد. اگر کسی از اولو توقعِ ژانگولربازی داشته باشد بیبروبرگرد توی ذوقش میخورد. شاید تماشاچی با خودش فکر کند: «چرا این آدم هیچ ترفندی نمیزند؟ چرا از خودش دفاع نمیکند؟» و همین دفاع است که تماشاچی را به خنده میاندازد. در ساختارِ کمدیِ چاپلین نوعی دوزوکلک هست که تماشاچی را حسابی سرحال میآورد، چون دوزوکلک با ترفند همراه است. اصلا به قدوقامتشان نگاه کنید، دو موضوع متضاد هستند. یکی قدبلند است که نمیتواند خودش را قایم کند، یا پشت چراغبرق یا چه میدانم هرجای دیگری جا بشود. در صورتیکه چاپلین میتواند پشت سطل زباله برود و با گذاشتنِ کلاهش روی سطل و خزیدن پشت یک سطل دیگر وانمود کند که هنوز پشت اولیست، بعد بیاید کلاهش را بردارد و… اما اولو، برعکس، قرصومحکم است، درست مثل هر ساکنِ دیگری در پاریس یا حومه رفتار میکند…