روایت در روایت 7


برای توضیح اصطلاح فرانسوی Mise en abyme (میز-آن-ابیم) که در انگلیسی هم عینا وارد شده است، شاید هیچ چیز به اندازه رجوع به دنیای نقاشی راهگشا نباشد. یان وان آیک (Jan Van Eyck) نقاش قرن پانزدهم، هنرمندی بود که در دوران خودش دیدگاه تازه ای را درباره ی هنر مطرح می کرد: رهیافت واقع گرایانه. او توانست به آن دقت و ظریف نگاری معجزه آسایی برسد که هم روزگارانش را به شگفتی وادارد. از جمله مشهورترین پرتره های او نامزدی خانواده ی آرنولفینی (Les Époux Arnolfini) است. یک بازرگان ایتالیایی که به همراه نوعروسش به هلند سفر کرده، از نقاش می خواهد تابلویی از آنها بکشد.

 

نامزدی خانواده آرنولفینی، یان وان آیک، (منبع تصویر)

 

ثبت شگفت انگیز واقعیت در بازنمایی جزییات،حتا در این تصویر بسیار کوچک هم قابل لمس است. اما آنچه مورد اشاره این نوشته است، اتفاقی است که در آینه پشت سر عروس و داماد افتاده، و تصویر نقاش و شاهد مراسم نامزدی در آن انعکاس پیدا کرده است: دو روایت از یک اتفاق یا روایت در روایت.

 

دتایل آینه، (منبع تصویر)

 

حالا اگر کمی بیش از دویست سال به جلو بیاییم، به نوع دیگری از این روایت در روایت بر می خوریم، در تابلوی ندیمه ها (Las Menias) اثر دیه گو ولاسکز (Diego Vélasquez).

 

ندیمه ها، دیه گو ولاسکز، (منبع تصویر)

 

این بار به جای دیدن سوژه نقاشی، از زاویه دید (POV) آنها داریم اتفاقات پشت صحنه را می بینیم: ولاسکز که دارد روی نقاشی کار می کند و آدمهایی که به آتلیه آمده اند. با کمی دقت می توان پادشاه و ملکه را که موضوع اصلی تابلو هستند در آینه ی روی دیوار ببینیم.

 

دتایل آینه، (منبع تصویر)

 

در تابلوی اول، دو روایت، از دو زاویه ی نگاه متفاوت بر می خیزند و روایت کوچکتر، موضوعی را برملا می کند که روایت بزرگ قادر به بازنمایی آن نیست. اما تابلوی دوم، جسورانه اقدام به واژگون کردن میزانسن می کند و با بازنمایی حاشیه، متن را در آینه کوچک روی دیوار قاب می گیرد.

 

سوال اخلاقی: این نوشته فاقد هرگونه نتیجه گیری اخلاقی است اما به جای آن می خواهد سوالی اخلاقی طرح کند: روایت چیست و به چه کار می آید؟

 

پانوشت:

1- ایده Mise en abyme را مدیون نوشته زیر هستم:

Nicolas Azalbert, Démêler l’écheveau, Cahiers du Cinéma, juin 2011, Paris

2- اطلاعات داده شده در مورد نقاشهای نام برده شده بر گرفته از کتاب زیر است:

ارنست گامبرچ، تاریخ هنر، ترجمه علی رامین، نشر نی، چاپ دوم 1380، تهران

 

 

 

 


‎پیام بگذارید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

7 ‎افکار در “روایت در روایت

  • منا

    سلام
    نوشته ای که ما رو به فکر واداشت.ممنون.
    به نظر من چه روایت چه هرچیزی که تفکر پشتش باشه می تونه خیلی تاثیر گذار باشه. میگن آدما فقط از چند درصد از کل قدرت مغزشون استفاده میکنن.حالا وقتی خالقان این اثرها یکم بیشتر از این قدرت استفاده میکنن شاهکار میشه.
    و اما روایت،
    گاهی فقط با تغییر زاویه دید کل ماجرا دگرگون میشه. کی میتونه بگه کدوم روایت با ارزش تر یا درست تره؟

  • مسعود ‎ارسال نویسنده

    ممنون از اظهار نظرت منای عزیز. بله کی می تونه بگه کدوم روایت به حقیقت نزدیک تره؟ حتما شما هم فیلم “راشمون” کوروساوا رو دیدین…

  • ریحانه

    سلام..در تابلوی یان وان آیک،وجود نقاش به عنوان شاهد علاوه بر ایجاد دو زاویه دید.تاکیدی هست بر اون فضای مقدس و اینکه این لحظه مقدس واقعی هست و 2 شاهد برای این اتفاق حاضر بوده اند.این گویا یک عکس عروسیه..اما همه عناصر موجود در اون نمادین هستند..که وجود شاهد یکی از نماد هاست
    و در تابلوی ندیمه ها، به نظر من تاکیدی بر پشت صحنه است..که مهم تر است از موضوع نقاشی..درسته که موضوع نقاشی پادشاه است..اما قصد نشان دادن اتفا قاتیه که در این زمان در اون فضا افتاده.
    احتمالا در تصویر اول موضوع ، امر مقدس پیوند دو جوان است و حضور نقاش یکی از شواهد این مدعاست است.
    و در تصویر دوم موضوع ، فضای پشت صحنه در موضوعات اشرافیست و حضور نقاش و اطرافیانش امر اصلیست.